Innowacja Skuteczne Zdziwienie wyzwalająca myślenie nauka czytania
Autorkami tej metody są Panie dr. hab. Prof UŁ Monika Wiśniewska - Kin , mgr Weronika Kisiel oraz ilustratorka Marta Ignerska. Przyjęta innowacja pedagogiczna Skuteczne zdziwienie. Wyzwalająca myślenie nauka czytania, przez aktywizowanie dzieci poznawczo, emocjonalnie i motorycznie, zapewnia im nie tylko wczesną alfabetyzację (emergent literacy) w zakresie nauki czytania i pisania, ale też alfabetyzację wizualną (visual literacy), która przyczynia się do rozwijania zdolności do interpretowania wzorców (kodów) wizualnych w sposób właściwy dla danej kultury (Kress, van Leeuwen 1996, Dylak 2012). Dzieci doświadczają wysokiej jakości wizualizacji graficznych (w postaci 22 plansz i książki obrazkowej), za których pośrednictwem rozpoznają związki pomiędzy obrazem dźwiękowym głoski a obrazem wizualnym litery. Ilustracje wyzwalają dziecięce narracje zbudowane wokół zorganizowanych brzmieniowo tekstów. Wyprowadzona z dydaktyki konstruktywistycznej (w sferze poznawczej) i dydaktyki humanistycznej (w sferze aksjologicznej) koncepcja, tworzy mocną podstawę do zakwestionowania metodycznego zwyczaju skazywania dzieci rozpoczynających naukę czytania na kontakt z tekstami i wizualizacjami niskiej jakości, uproszczonych i nacechowanych monotonią
Rozwiązanie jest oryginalną i unikatową w skali kraju propozycją rozumienia nauki czytania i pisania. Holistyczne podejście do nauki czytania i pisania zapewnia dzieciom pełne wejście w kulturę i przeżycie, a nie jedynie dekodowanie sekwencji grafemów i ich dosłownych znaczeń.
1. Dzieci w wieku przedszkolnym uczą się przez mówienie, konstruowanie i ruch. Ważne w tym procesie są zmysły i emocje.
2. Dzieci konstruują wiedzę o świecie dźwięków i liter jakby mimochodem, przy okazji „skutecznego zdziwienia”, dzięki zaprojektowanym materiałom wdrożeniowym (przewodniki, artystyczna książka obrazkowa, wizualizacje graficzne, teksty literackie, klocki konstrukcyjne, fonty liter konturowych, zestaw gier „Dźwiękoznaki – literaki”).
3. Dźwięki wpisują się w dziecięce doświadczenie codzienności i niecodzienną wyobraźnię: dzieci odnajdują je m. in. w ludzkim śpiewie/aaa/, odgłosach zjawisk fizycznych /fff/, uczuciach i stanach emocjonalnych /mmm/.
4. Dźwięki odpowiadające literom nie są oderwane od życia, dzieci materializują je przez gesty: (1) związane z ruchem (wzruszenie ramion /y/), (2) uwarunkowane kulturowo (uniesiony kciuk /e/), (3) wskazujące na emocje (okrzyk zachwytu /uuu/).
5. Konstruowana z klocków litera jako bryła za sprawą dziecięcych działań wyłania się, nabiera kształtu, rośnie, dojrzewa. Dzieciom towarzyszy element niespodzianki, zaskoczenia, dzieci mają możliwość uczenia się na błędach.
6. Teksty literackie mają charakter artystyczny, a nie schematyczny, zredukowany do wyrazów zbudowanych z liter, które dzieci znają. Słuchając czytającego dorosłego, dziecko nawiązuje związek z książką, uczy się, jak ją przeżywać.
7. Bogaty i niebanalny materiał wizualny w książce obrazkowej, angażuje emocje i fantazję, pobudza myślenie. Dziecko projektuje ciąg dalszy historii o dźwiękach, które śnią, marzą, działają.
8. Dziecko uczy się przez działanie za pośrednictwem „Dźwiękoznaków – literaków”. W trakcie rozwijającej zabawy, zestawia obraz dźwiękowy głoski z obrazem graficznym litery.
9. Nauka czytania traci w ten sposób swój formalny charakter. Czytanie dziecięce zaczyna być rodzajem ekspresji i artystycznego wyrazu.
10. Czytanie kształtuje poczucie tożsamości dziecka, późniejszego dorosłego czytelnika, i wyposaża go w umiejętność głębszego rozumienia siebie i świata. Zapobiega wykluczeniu kulturowemu, niespełnieniu aspiracji edukacyjnych, w przyszłości zawodowych (Z. Kwieciński 2002).
11. Dziecko najpierw musi zrozumieć, po co się czyta, nauczyć się rozumiejącoprzeżyciowego kontaktu ze zorganizowanym brzmieniowo tekstem pisanym, by z czasem podjąć wysiłek techniczny i sprostać rozpoznawaniu liter (D. KlusStańska, M. Nowicka 2005).
